«ὉΘεός, ἱλάσθητί μοι», φωνάζει ἱκετευτικὰμέσα στὰβάθη τῆς καρδιᾶς του ὁἁμαρτωλὸς Τελώνης. «Ἥμαρτον, πάτερ!», ψελλίζει κι ὁἄσωτος υἱός, ὅταν ἐπιτέλους ἐπιστρέφει στὸσπίτι τοῦπατέρα. «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα…», παρακαλεῖκι ὁκάθε πιστὸς ποὺβιώνει τὸἀδιέξοδο τῆς ἁμαρτίας καὶἀναζητᾶτὴσωτήρια πύλη τῆς μετανοίας. Ποιὰψυχὴμπορεῖνὰμείνει ἀσυγκίνητη σ’ αὐτὲς τὶς ἔντονες προτροπὲς μετανοίας;…
Μὲαὐτὲς τὶς συγκλονιστικὲς παραινέσεις ξεκινᾶτὸΤριώδιο, ἡπλέον κατανυκτικὴπερίοδος τοῦἔτους, κατὰτὴν ὁποία ἡἘκκλησία διαρκῶς μᾶς καλεῖσὲβαθύτερη μετάνοια, περισσότερη προσευχὴκαὶἐντονότερο πνευματικὸἀγώνα.
Τί εἶναι ὅμως τὸΤριώδιο;… Εἶναι ἡπερίοδος ποὺἀρχίζει ἀπὸτὴν ΚυριακὴτοῦΤελώνου καὶΦαρισαίου, συνεχίζεται μὲτὴΜεγάλη Τεσσαρακοστὴκαὶκαταλήγει στὴΜεγάλη Ἑβδομάδα φτάνον τας μέχρι καὶτὸΜέγα Σάββατο. «Τριώδιο» ὀνομάζεται καὶτὸἐκκλησιαστικὸβιβλίο ποὺπεριλαμβάνει τοὺς ὕμνους καὶτὰἀναγνώσματα ὅλης αὐτῆς τῆς περιόδου. Ἡὀνομασία του ὀφείλεται στὸγεγονὸς ὅτι χρησιμοποιεῖκατὰκύριο λόγο συλλογὲς ὕμνων («Κανόνες») ποὺἀποτελοῦνται ἀπὸτρεῖς ὠδές. Βέβαια δὲν περιέχει μόνο τριώδιους ἀλλὰκαὶὁλόκληρους Κανόνες (οἱὁποῖοι ἀποτελοῦνται ἀπὸἐννέα ὠδές)· ὡστόσο φαίνεται ὅτι πῆρε τὸὄνομα ἀπὸτὴν πλειονότητα τῶν Κανόνων.
Οἱὕμνοι τοῦΤριωδίου δὲν γράφτηκαν ἀπὸἕναν ποιητὴκαὶσὲσυγκεκριμένη ἐποχή. Ἀπὸτὸν 5ο ὥς τὸν 15ο αἰώνα πολλοὶσυνέθεσαν ὕμνους ποὺπεριέχονται στὸΤριώδιο. Οἱπιὸγνωστοὶεἶναι: ὁἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης, ὁσυγγραφέας τοῦΜεγάλου Κανόνος, ὁἅγιος Ἰωάννης ὁΔαμασκηνός, ὁἅγιος Κοσμᾶς, Ἐπίσκοπος Μαϊουμᾶ, καὶοἱΣτουδίτες μοναχοὶΘεόδωρος καὶἸωσήφ. Τὸἐκπληκτικὸεἶναι ὅτι παρὰτὴν ποικιλία τῶν ἐποχῶν, τῶν ποιητῶν καί τῶν ἐπὶμέρους θεμάτων του, τὸΤριώδιο παρουσιάζει ἐντυπωσιακὴἁρμονία καὶσυνέχεται ἀπὸμία κεντρικὴἔννοια, τὴμετάνοια, ὡς προετοιμασία γιὰτὴσυμμετοχὴστὸΠάθος καὶτὴν Ἀνάσταση τοῦΧριστοῦ.
Ὅταν μελετᾶκανεὶς τὸΤριώδιο, μένει ἔκπληκτος ἀπὸτὸβάθος τῶν νοημάτων καὶτὸὕψος τῶν θείων ἀληθειῶν ποὺπεριέχει. Στὴν οὐσία τὸλειτουργικὸαὐτὸβιβλίο περιλαμβάνει συνοπτικὰτὴδογματικὴκαὶἠθικὴδιδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ἀξιοθαύμαστη εἶναι καὶἡποιητικὴἔκφραση τῶν ὕμνων του. ΣτὸΤριώδιο συναντᾶκανείς:
– Ζωηρὲς περιγραφές, ὅπως ὁθρῆνος τοῦἈδὰμ ὅταν ἐξορίστηκε ἀπὸτὸν Παράδεισο: «Ἐκάθισεν Ἀδάμ, ἀπέναντι τοῦΠαραδείσου, καὶτὴν ἰδίαν γύμνωσιν θρηνῶν ὠδύρετο» (ΔοξαστικὸἙσπερινοῦΚυριακῆς τῆς Τυρινῆς),
– ὡραῖες παρομοιώσεις, ὅπως αὐτὴν ποὺψάλλεται στὴν ἀρχὴτῆς Σαρακο στῆς: «Τὸστάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέῳ κται, οἱβουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε»,
– ἐπιτυχεῖς ἐπαναλήψεις ποὺπαρακινοῦν ἔντονα τὴν ψυχὴσὲμετάνοια, ὅπως τὸγνωστὸΚοντάκιο τοῦΜ. Κανόνος: «Ψυχή μου ψυχή μου, ἀνάστα τί καθεύδεις; τὸτέλος ἐγγίζει…»,
– θαυμάσιες ἐναλλαγὲς ἤχων καὶεἱρ μῶν ἀνάλογα μὲτὴν ἡμέρα.Οἱὕμνοι του εἶναι ἄλλοτε κατανυκτικοί (π.χ. «Κύριε τῶν δυνάμεων, μεθ’ ἡμῶν γενοῦ…», «Μὴἀποστρέψῃς τὸπρόσωπόν σου…») κι ἄλλοτε πανηγυρικοί, ὅπως π.χ. τὴν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας: «Σκιρτήσατε, κροτήσατε, μετ᾿εὐφροσύνης ᾄσατε…».
Ἐντυπωσιακὴεἶναι καὶἡἐπιλογὴτῆς μουσικῆς ἐπενδύσεως τῶν τροπαρίων, ὥστε νὰπροετοιμάζουν ἀνάλογα τὸν πιστό, ὅπως π.χ. συμβαίνει στὸν Κανόνα τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, ποὺψάλλεται στὸἴδιο μέλος μὲτὸν Ἀναστάσιμο Κανόνα («Ἀναστάσεως ἡμέρα»: «Πανηγύρεως ἡμέρα, τῇἘγέρσει Χριστοῦ, θάνατος φροῦδος ὤφθη, ζωῆς ἀνέτειλεν αὐγή· ὁἈδὰμ ἐξαναστάς, χορεύει χαρᾷ…»). Μὲτὸν τρόπο αὐτὸὁπιστὸς ποὺβρίσκεται στὸμέσο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, συνεχίζει τὸν ἀγώνα μὲἔντονη τὴν προσδοκία καὶτὴν ἐλπίδα τῆς Ἀναστάσεως.
ΣτὸΤριώδιο περιλαμβάνονταιἐπίσης καὶτὰπλέον γνωστὰἀριστουργήματα, ὅπως ὁἈκάθιστος Ὕμνος καὶἡὑμνολογία τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, ἡὁποία ἀποτελεῖἀπαράμιλλη ποιητικὴδημιουργία καὶκορυφαία ἔκφραση τοῦΠάθους τοῦΚυρίου.
Βέβαια, οἱὕμνοι τοῦΤριωδίου δὲν εἶναι ἁπλῶς ὡραῖα ποιήματα, ἀλλὰβιωματικὰἔργα ποὺμεταγγίζουν τὴν ἁγιοπνευματικὴΧάρι καὶτὸν ἱερὸἐνθουσιασμὸτῶν ἱερῶν Ὑμνογράφων, καὶγι’ αὐτὸμιλοῦν στὶς καρδιὲς τῶν πιστῶν. Ἄλλωστε τὸκυριότερο δὲν εἶναι τὰποιητικὰσχήματα ἀλλὰτὸπεριεχόμενο τῶν ὕμνων, τὸὁποῖο προσφέρειὑψηλὴδιδασκαλία τῶν δογμάτων καὶτοῦἤθους τῆς Ἐκκλησίας. Μελετώντας τοὺς ὕμνους τοῦΤριωδίου μᾶς δίνεται ἡεὐκαιρία νὰἐμβαθύνουμε στὸμυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας μέσα ἀπὸὅλα τὰστάδια τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας: τὴν παραδεισιακὴζωή, τὴν πτώση τοῦἀνθρώπου καὶτὴν ἐν Χριστῷἀπολύτρωση. Ἔτσι τὸΤριώδιο μᾶς μεταδίδει τὴν ὀρθὴφιλοσοφία τῆς ζωῆς, μᾶς παρακινεῖστὸν πνευματικὸἀγώνα, προβάλλει πρότυπα μετανοίας καὶἀρετῆς καὶμᾶς προετοιμάζει στὴν πορεία πρὸς τὸΠάσχα.
Εἶναι θησαυρὸς τὸΤριώδιο. Θησαυ ρὸς ποὺἀνήκει στὴν Ἐκκλησία, δηλαδὴσὲκάθε πιστὸΧριστιανό! Καὶτί κρίμα, νὰἔχουμε μερίδιο σ’ αὐτὸτὸν πλοῦτο καὶνὰμὴν τὸἀξιοποιοῦμε!… Ἂς ἀνοίξουμε λοιπὸν αὐτὸτὸν μοναδικὸθησαυρὸγιὰνὰἀνακαλύψουμε τὸν πλοῦτο του. Ἂς συμμετέχουμε πιὸτακτικὰστὶς ἱερὲςἈκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας, καὶμάλιστα σ᾿αὐτὲς ποὺμόνο αὐτὴτὴν περίοδο τελοῦνται, ὅπως: ΚατανυκτικοὶἙσπερινοί, Μέγα Ἀπόδειπνο, Χαιρετισμοί, Μέγας Κανών. Ἂς προσευχόμαστε μὲτοὺς ὕμνους τοῦΤριωδίου, γιὰνὰἐμπνευσθοῦμε ἀπὸτὸπνεῦμα του. Πνεῦμα συντριβῆς καὶμετανοίας, ποὺμᾶς κατευθύνει στήν ὁδό τῆς σωτηρίας, ὅπως ψάλλουμε στὸγνωστὸτροπάριο τοῦὌρθρου: «Τῆς σωτηρίας εὔθυνόν μοι τρίβους, Θεοτόκε…».
Πηγή: www.osotir.org
