Στην πρώτη Χριστιανική περίοδο η κύρια πνευματική έκφραση μέσω της τέχνης λέγεται αρχαϊκή εικονογραφία· είχε συμβολικό χαρακτήρα και είναι γνωστή και ως η τέχνη των κατακομβών. Η τεχνοτροπία στις απεικονίσεις των κατακομβών είναι ελεύθερη. Ο σκοπός της τέχνης αυτής είναι καθαρά διδακτικός. Χρησιμοποιήθηκαν σύμβολα όπως η ναυς, ο ΙΧθΥΣ, η Άμπελος κ.α. Οι θρησκευτική τέχνη αυτής της περιόδου δεν είναι όσο εκλεπτυσμένη είναι η Βυζαντινή Τέχνη και έχει περισσότερο θρησκευτική παρά καλλιτεχνική σημασία.
Την Αίθουσα Εκδηλώσεων του Πνευματικού Κέντρου του Ι. Ναού μας, εδώ και λίγες μέρες κοσμούν έργα, με θέματα Παλαιοχριστιανικά, δια χειρός κ. Δημητρίου Τζοβάρα. Σας τα παρουσιάζουμε εδώ υπομνηματίζοντας την σημασία τους.
Στεφάνι
Συμβολίζει την νίκη, την αιώνια ζωή, γίνου πιστός ἄχρι θανάτου, καί δώσω σοι τόν στέφανον τῆς ζωῆς, εδώ ομιλεί ο Χριστός και λέει προσπάθησε και αγωνίσου να γίνεις πιστός μέχρι και μαρτυρικού ακόμη θανάτου για την πίστη σου και θα σου δώσω ως βραβείο των αγώνων σου τον στέφανο της αιώνιας ζωής. Συμβολίζει επίσης την ευτυχία και την δόξα, ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἀποδώσει μοι ὁ Κύριος είδαμε να λέει ο απόστολος Παύλος. Την νίκη, μεταξύ άλλων, συμβολίζουν και τα στεφάνια στον γάμο. Νίκη κατά της αμαρτίας και των παθών.
Παγώνι – Ταώς
Συμβολίζει την αθανασία της ψυχής για αυτό χρησιμοποιείται και στα μνήματα ή στα τέμπλα των Εκκλησιών. Επίσης συμβολίζει την μέλλουσα αφθαρσία του σώματος την ανάσταση αλλά και την μακροζωία.
Ψάρι – Ιχθύς
Είναι το πιο δημοφιλές και σύνηθες σύμβολο, μας λέει τι είναι ο Ιησούς. Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ = Ι.Χ.Θ.Υ.Σ. Το ψάρι συμβολίζει και τον βαπτισμένο. Υπάρχει η εικόνα ψαριού και πέντε άρτων η οποία συμβολίζει την Θεία Ευχαριστία, επίσης μας θυμίζει το θαύμα του Χριστού με τον πολλαπλασιασμό των πέντε άρτων αλλά και τα λόγια του ότι είναι ο άρτος της ζωής, εἶπε δὲ αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς· ὁ ἐρχόμενος πρός με οὐ μή πεινάσῃ, καί ὁ πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ μὴ διψήσῃ πώποτε. Ο Κλήμης, το οποίου είδαμε στην αρχή την αναφορά στα σύμβολα, λέγει για τον Χριστό ότι είναι “αλιεύ μερόπων των σωζομένων, πελάγους κακίας ιχθύς αγνούς κύματος εχθρού γλυκερά ζωή δελεάζων”. Ο Χριστός είναι αυτός που ψαρεύει και σώζει τους ανθρώπους από το πέλαγος της κακίας.
Πελεκάνος
Σύμβολο του Σταυρικού πάθους του Χριστού, ο οποίος δια του Αίματός Του ζωογονεί τους πιστούς.
Φοίνικας
Συμβολίζει την δικαιοσύνη και τον δίκαιο άνθρωπο. Τα κλαδιά της συμβολίζουν την νίκη κατά του θανάτου, δίκαιος ως φοίνιξ ανθήσει μας λέγει ο Ψαλμός 91. Στην Αποκάλυψη βλέπουμε το πλήθος που είναι μπροστά από τον θρόνο του Θεού να κρατάει κλαδιά φοινίκων καί φοίνικες ἐν ταῖς χερσίν αὐτῶν·. Οι πρώτοι Χριστιανοί συνόδευαν τους νεκρούς με κλαδιά φοίνικα στα χέρια. Το Άσμα Ασμάτων παρομοιάζει το ωραίο παράστημα με τον φοίνικα λέγοντας ωμοιώθης τω φοίνικι.
Χι-Ρο
Είναι ένα σχέδιο από τα γράμματα της λέξεως ΧΡιστός, είναι το μονόγραμμα του Χριστού. Δημιουργήθηκε από τους πρώτους πιστούς οι οποίοι το είχαν ως κρυφό σημείο για να δηλώνουν ότι είναι Χριστιανοί. Έχει διάφορα σχήματα, το πιο κοινό είναι απλώς τα δυο γράμματα, μια από τις παραλλαγές του είναι αυτή με το Α και το Ω στα πλάγια.
Άμπελος
Συμβολίζει τον Χριστό ο οποίος είπε Ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή. Συμβολίζει την Θεία Κοινωνία διότι από την άμπελο βγαίνει το κρασί, συμβολίζει επίσης και την Εκκλησία, ο Χριστός λέγει ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος, ὑμεῖς τά κλήματα. Έχουμε και την Παναγία στην υμνογραφία της Εκκλησίας μας να παρομοιάζεται ως η άμπελος που βλάστησε, γέννησε δηλαδή, τον Χριστό, Θεοτόκε σύ εἶ ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, ἡ βλαστήσασα τόν καρπὸν τῆς ζωῆς.
Σιτάρι
Συμβολίζει τον Χριστό ο οποίος παρομοίασε τον εαυτό του με σπορέα και την διδασκαλία του με σπόρο σιταριού, ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ σπείραντι καλόν σπέρμα ἐν τῷ ἀγρῷ αὐτοῦ·, συμβολίζει και το Θείο Πάθος, λέει ο Χριστός ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐάν μή ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσών εἰς τήν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτός μόνος μένει· ἐάν δέ ἀποθάνῃ, πολύν καρπόν φέρει. Δηλαδή, εάν ο κόκκος του σιταριού δεν πέσει στο χώμα και δεν πεθάνει τότε μένει μόνος. Εάν όμως σπαρθεί και ταφεί στην γη τότε βλασταίνει και φέρνει πολύ καρπό. Η θυσία του Χριστού έφερε πολύ καρποφορία.
Αρνίο
Συμβολίζει τον σταυρωμένο Ιησού ο οποίος θυσιάζεται στον Σταυρό. Στην Αποκάλυψη παρουσιάζεται ο Χριστός ως εσφαγμένο αρνίο καί εἶδον ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καί τῶν τεσσάρων ζῴων καί ἐν μέσῳ τῶν πρεσβυτέρων ἀρνίον ἑστηκὸς ὡς ἐσφαγμένον, ο Χριστός είναι ο αμνός του Θεού, λέει ο Ιωάννης ο Πρόδρομος τῇ ἐπαύριον βλέπει ὁ Ἰωάννης τὸν Ἰησοῦν ἐρχόμενον πρός αὐτόν καί λέγει· ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. Επίσης έχουμε παράσταση με ποιμένα και αμνό στους ώμους η οποία συμβολίζει τον Χριστό που σώζει τον άνθρωπο, ἦλθε γὰρ ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου σῶσαι τό ἀπολωλός.Το αρνίο συμβολίζει και τους Αποστόλους στους οποίος ο Χριστός είπε ἰδού ἐγώ ἀποστέλλω ὑμᾶς ὡς πρόβατα ἐν μέσῳ λύκων· κατ’ επέκταση συμβολίζει και τον Χριστιανό ο οποίος δέχεται πόλεμο από τους πονηρούς.
Λύρα
Η λύρα συμβολίζει την ωραιότητα και την γλυκύτητα των λόγων του Ευαγγελίου. Όπως η λύρα μαγεύει έτσι και ο λόγος του Θεού είναι ωραίος στα αυτιά των ανθρώπων, έχει ευεργετική επίδραση επάνω τους διότι αγιάζει.
Ελιά
Συμβολίζει την αθανασία την ειρήνη και την ευσπλαχνία. Περιστέρι με κλαδί στο ράμφος συμβολίζει την Θεϊκή ευσπλαχνία. Κλαδί ελιάς με πολλούς καρπούς συμβολίζει τις ευλογίες τις οποίες ο Κύριος στέλνει στους πιστούς, ἐγὼ δὲ ὡσεὶ ἐλαία κατάκαρπος ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Θεοῦ· ἤλπισα ἐπὶ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἰς τὸν αἰῶνα καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος, δηλαδή, εγώ θα είμαι μέσα στον οίκο του Κυρίου όπως η κατάκαρπη ελιά, στήριξα την ελπίδα μου στο έλεος του Θεού μου πάντοτε, στους αιώνας των αιώνων.
Πλοίο – Ναύς
Συμβολίζει την Εκκλησία που πορεύεται προς τον Χριστό, τον ασφαλή λιμένα, αλλά συμβολίζει επίσης και τον Χριστιανό ο οποίος πορεύεται στην ζωή εν μέσω καλών αλλά και κακών συνθηκών. Πλοίο που πηγαίνει στον ουρανό, δηλαδή η “ναύς ουρανοδρομούσα” που είδαμε στον Κλήμη, συμβολίζει την Εκκλησία που πηγαίνει στην Άνω Ιερουσαλήμ, τον παράδεισο. Λέγει ο Άγιος Ιππόλυτος, “η Εκκλησία ως ναύς εν πελάγει χειμάζεται μεν αλλ’ ουκ απόλλυται. Έχει γάρ μεθ’ εαυτής τον έμπειρο κυβερνήτη Χριστόν, φέρει δεν εν μέσω και το τρόπαιον, το κατά του θανάτου, ως τον σταυρόν του Κυρίου μεθ’ εαυτής βαστάζουσα”, δηλαδή, η Εκκλησία είναι σαν πλοίο μέσα στο τρικυμισμένο πέλαγος αλλά δεν χάνεται, έχει μαζί της τον έμπειρο κυβερνήτη Χριστό και στην μέση σαν κατάρτι το τρόπαιο που κατάργησε τον θάνατο, τον Σταυρό.
Λέων
Συμβολίζει την δύναμη την μεγαλοπρέπεια. Ο Ιακώβ παρομοιάζει τον Χριστό ως σκύμνο λέοντος Ιούδα, σκύμνος είναι το μικρό λιονταράκι. Η Αποκάλυψη παρομοιάζει τον Χριστό με λιοντάρι που νικάει ἰδού ἐνίκησεν ὁ λέων ὁ ἐκ τῆς φυλῆς Ἰούδα. Όπως το λιοντάρι και το μικρό του βρυχώνται και όσοι τρέχουν να του πάρουν την λεία υποχωρούν τρομαγμένοι το ίδιο και ο Κύριος κάνει, θα πολεμήσει εναντίων του κακού και οι δαίμονες θα υποχωρήσουν μας λέει ο προφήτης Ησαΐας, ὅτι οὕτως εἶπέ μοι Κύριος· ὃν τρόπον ἐάν βοήσῃ ὁ λέων ἢ ὁ σκύμνος ἐπί τῇ θύρᾳ, ᾗ ἔλαβε, καί κεκράξῃ ἐπ᾿ αὐτῇ, ἓως ἂν ἐμπλησθῇ τά ὄρη τῆς φωνῆς αὐτοῦ, καί ἡττήθησαν καί τό πλῆθος τοῦ θυμοῦ ἐπτοήθησαν, οὕτως καταβήσεται Κύριος σαβαώθ ἐπιστρατεῦσαι ἐπί τό ὄρος τό Σιών, ἐπί τά ὄρη αὐτῆς. Ησ. 31,4.Οπότε όπως ο Χριστός, όμοια και ο Χριστιανός είναι λιοντάρι και δεν δειλιάζει να πολεμήσει με τους δαίμονες ή να ομολογήσει σε κάθε περίσταση τον Θεό. Λένε οι Παροιμίες, δίκαιος δέ ὥσπερ λέων πέποιθε, ο δίκαιος σαν λιοντάρι είναι απτόητος και ακλόνητος, έχει την πεποίθησή του στον Θεό και την συμπαράσταση του Θεού.
Άγκυρα
Συμβολίζει την ελπίδα και την σταθερότητα, επίσης συμβολίζει την ασφάλεια των εντολών του Χριστού που σταθεροποιούν τον Χριστιανό στις τρικυμίες και τις δοκιμασίες της ζωής. Ο απόστολος Παύλος ομιλεί για άγκυρα λέγοντας ἰσχυρὰν παράκλησιν ἔχομεν οἱ καταφυγόντες κρατῆσαι τῆς προκειμένης ἐλπίδος· ἣν ὡς ἄγκυραν ἔχομεν τῆς ψυχῆς ἀσφαλῆ τε καὶ βεβαίαν. Δηλαδή, αυτήν την ελπίδα την έχουμε σαν άγκυρα της ψυχής ασφαλή και σταθερή, η οποία μας κρατά σταθερά ενωμένους προς τον ουρανό
