Στα μέσα της δεκαετίας του 1910 άρχισε να ιδρύεται, στη θέση Αγία Βαρβάρα, ο οικισμός της Διασταύρωσης Ραφήνας.
Το 1915 ο Γερμανός μεταλλειολόγος Γεώργιος Γρώμμαν αναθέτει στον επιτετραμμένο του επίσης Γερμανό Σκέντερ την εξόρυξη λιγνίτη στην περιοχή της Ραφήνας. Ο Σκέντερ το 1915 φέρνει από τα μεταλλεία της Ερμιόνης το Κουμιώτη εργοδηγό υπογείων έργων Δημήτρη Ρίγγο στη Ραφήνα, ο οποίος εγκαθίσταται στην περιοχή της Αγίας Βαρβάρας με την οικογένειά του και λίγους εργάτες και ξεκινά τις προετοιμασίες για την εξόρυξη του λιγνίτη.
Λίγα χρονιά αργότερα ο Γρώμμαν μεταβιβάζει την άδεια εξόρυξης του κοιτάσματος στην οικογένεια Καπασσά από την Κούμη (Κύμη) Ευβοίας . Ο Καπασσάς μαζί του φέρνει από τα χωριά της Κούμης έμπειρους λιγνιτωρύχους κι αρχίζει πλέον συστηματικά η εξόρυξη του κοιτάσματος, αλλά και η ίδρυση του οικισμού της Διασταύρωσης.
Την ίδια περίπου χρονική περίοδο στα δυτικά του αρχικού οικισμού αναλαμβάνει την εξόρυξη και άλλη εταιρία (Παπαγιαννόπουλος). Επίσης με την άφιξη των λιγνιτωρύχων στην Διασταύρωση συμπίπτει και η κάθοδος των Σαρακατσάνων (οικογένεια Μπισμπιρούλα) που απασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία (αρχικά η οικογένεια είχε εγκατασταθεί προσωρινά στην Πεντέλη).
Αμέσως με τον ερχομό τους οι Κουμιώτες λιγνιτωρύχοι αναγείρουν εκκλησάκι προς τιμήν της προστάτιδάς τους Αγίας Βαρβάρας, όπου κάθε χρόνο στις 4 Δεκεμβρίου πραγματοποιούν την κορυφαία τους εορτή.
Στον αρχικό οικισμό αρχίζουν να καταφθάνουν κατά καιρούς και άλλες κοινωνικές ομάδες. 1923 Έρχονται να ριζώσουν οι Τριγλιανοί πρόσφυγες της Μικράς Ασίας· (οικογένεια Μπούσγα). Στη δεκαετία του 1910 έρχονται για να δουλέψουν στο λιγνιτωρυχείο μεταλλωρύχοι από το Λαύριο και την Σέριφο. Επίσης την ίδια χρονική περίοδο έρχονται και άλλοι εργάτες από τα Μεσόγεια και την Μάνδρα (Αρβανίτες, οικογένεια Τσάκωνα). Τις επόμενες δεκαετίες του ‘40 και ‘50 συνεχίζεται η εγκατάσταση κι άλλων εργατών από τη νότιο Εύβοια, την Ήπειρο και την Κω.
Η εγκατάσταση των λιγνιτωρύχων στον οικισμό ολοκληρώνεται με την άφιξη ομάδας μεταλλωρύχων Κρητών, οι οποίοι σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από τις αρχές του ‘60 μέχρι το 1967 αναλαμβάνουν την εξόρυξη του κοιτάσματος, όπου και το έργο σταματά ως μη εκμεταλλεύσιμο.
Τώρα πια οι Κουμιώτες και Σαρακατσάνοι με όλους τους άλλους έχουν συνδέσει την κοινή μοίρα τους εξ αιτίας του λιγνιτωρυχείου. Σχεδόν, όλοι αυτοί που κατοίκησαν στην περιοχή κατά περιόδους ρίζωσαν, για διάφορους λόγους και δεν ξαναγύρισαν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους.
Όλες αυτές οι φυλές έφεραν μαζί τους από τις ιδιαίτερες πατρίδες τους τα ήθη και τα έθιμά τους, τον πολιτισμό τους. Με την πάροδο του χρόνου, την αλλαγή τρόπου ζωής, την εξέλιξη στην περιοχή πολλά ήθη και έθιμα λησμονήθηκαν. Σήμερα που οι αξίες περνούν σοβαρή κρίση, θα πρέπει να ξαναστρέψουμε τα βλέμματά μας πίσω, να θυμηθούμε, να αναβιώσουμε τα έθιμα ώστε να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου και οι νεώτεροι.
Δημήτρης Μακρής
Χτίσιμο Ιερού της Ανάληψης [κάτω Ναού, νυν Αγ. Ειρήνης].
από αριστερά
1) Καφετζής Κωνσταντίνος
2)Πολυχρονίου Νικόλαος
3) Διακαναστάσης Δημήτριος
4)Μυτιληναίος Αντώνιος
5)Καφετζής Ιωάννης
